कुन मन्दिरमा जान्छौ यात्री,
कुन मन्दिरमा जाने हो ?
कुन सामग्री पुजा गर्ने,
साथ कसोरी लाने हो ?
मानिसहरूका काँध चढी,
कुन देवपुरीमा जाने हो ?
हाडहरूका सुन्दर खम्बा,
मांस पिण्डका दिवार ।
मस्तिस्कको यो सुनको छाना,
इन्द्रियहरुका द्वार !
नसा-नदिका तरल तरङ्ग,
मन्दिर आफू अपार !
कुन मन्दिरमा जान्छौ यात्री,
कुन मन्दिरको द्वार ?
मनको सुन्दर सिंहासनमा
जगदिश्वरको राज !
चेतनको यो ज्योति हिरण्य,
उसको शिरको ताज !
पानीजस्तो के छ जगत्मा ?
पानी !
रानी, सब रसकी !
आम्लजन औ जलजनकी यी
कस्ती मधुर मिलन !
कस्ती तरल मिलन !
दुई प्रेमीले संसार बसाए
यस जलमा !
दुई बिलाई एक बनेथ्यो
तत्व यसैमा, कोमलमा !
प्यारका आँखा चार, बराबर,
जल बन्छन् ! जल बन्छन्,
दुईटा दिलका दूरालिङ्गन,
भावित सङ्गम,
बाफ उडीकन, बादल बन्छन् !
बादल बन्छन् !
दूरी मिटाउन घर्षन्छन् !
सम्झनाका बिजुली–लहरा
विलसन्छन् क्या
द्रवाभिपुख ती पानीमा !
हृदयले सारा रस नै निचोरी,
बाहिर झिक्दा,
आउँछन् पानी, नानीमा !
क.
प्रतिविम्बिँदी कटु जगत् कलिलो अमृतजलमा चोभी कलकल !
जादू झार्दी सब जलथल !
गोलवदन ! तिमी, दिन–सुकला जो, ज्योतिचदरले मुख ढाकी,
तुहिनाचलको चुली उपरमा निहुरी चियाउन आ’की !
देखी, पश्चिम आशाले दीप सुनौला निभा’की !
ख.
यथार्थताकी हे उपहासिनी ! ललितकलाकी धाई !
रससलिलाशय पारी फेरि नागह्रद यो, तुहिनकिनार,
माछो बन तँ सुनौला भन्छयौ ?
मुस्की, मलाई बोलाई ?
आदिकालको रसमा लग्छयौ ? केलि–कुतूहल बनाई ?
जादू जलपी हिउँका बार ?
क.
यो राजा,
जसमा हामी खण्ड, खण्ड सब जोहिई बन्छौं एक,
हामी अनगिन जराहरुको एउटा बोटको पुष्प उदेक,
जसका छत्र विशाल बनाउन हामी बन्यौं डाँडी, डाँडी,
खाल्डा, डाँडा, लेक !
यो हाम्रो हो सगरमाथा,
आदि ज्योतिका वाचाल गाथा,
नेपाली यो आकाशभरिका ताराहरुले
गरिंदो किरणले अभिषेक !
ख.
यो मुटु हाम्रो,
चल्ला जबतक, चलुँला, चलुँला चलुँला निःशङ्क !
कुन उकाला, काँडा, वनमा चलुँला ?
भन, गलुँला ?
यसका हामी कर्मचारी, अवयव, अङ्ग, शरीर !
मानवकृत सजीव हामी नेपालीको राष्ट्रप्रतीक !
नेपाली नै ननिभी कहिल्यै, निभ्न नसक्ने निभ्न नसक्ने,
हे भूमण्डल ! चिनू यो प्रदीप !
क.
एशियाली जागृति–युग–शिशु
हामी उषासुत नयपाली
हामी हिमालय–तनय पिपासु
चढेन चुचुरा करमाली ।
ख.
हामी बुद्धका भूका उद्भिज
जानकी–फूलका मधु–आली,
अरनिकोका अङ्गुल–ज्योति,
पृथिवी–नारायण बाली ।
ग.
त्रिभुवनका हौं स्वप्न सुनौला,
महेन्द् उपवन पौधाली
मालिक मानिस ! ही ही हः !
ही ही ह हः ! ही ही हः !
ईश्वरसँग के मैले मागें बुद्धिको निट्ठुर खर वरदान
बुद्धि जो गुन्दछ बाँड्दछ बुन्दछ
फेल्दछ जेल्दछ हान्दछ ठेल्दछ
फेरि रोप्दछ फेरि उखेल्दछ
बुद्धिको बलियो कमजोरी तपाईंहरुको बोक्रे शान
प्रकृति नउत्रने ठेलमठेला ठेली निकाल्नोस् पढ्नोस् ल
क.
आकाश ! तँ लुकी पालिरहेछस् आफू खाने केवल अँध्यारो !
ए चोरीको ए रे अँध्यारो !
बिक्रीको,
हुँडारहरुको उल्लूकहरुको
षड्यन्त्रीको
दुःस्वपनीको, निशाचरको,
निर्भीकताको साम्राज्य !
ठुक्री, टुक्री, टुक्री जा
फुस्री, धुस्री, बिलाई जा
जा खण्डहरको बाटो !
जल् बल् अभिशापित हे !
ले, सल्की, मेरा
मूक वेदनाका आज्य !
ख.
म सुतेको मानिस हुँ,
जीविततातिर बेहोश !
म लुटेको मानिस हुँ
धनी र वञ्चित, निर्दोष !
हत्याराहरु भागिरहेछन्
छायाहरुका आड लिई
क.
आ ! फिंजारी घनका भाँक्रा, सगर–सागर गाँसी !
उग्ररुपिणी ! प्रलयसदनि ! वर्षकी वेदनाराशि !
नाश् रे शेष शिशिर, भंडारी ! शोध् रे पृथिवी–वासी !
ख.
सत्ययुगको निद्रा तेरो ! कलिको प्रबोधन–वेला !
विकल–प्राण–पवन–संगमा अश्रुकी जलधिवेला !
अतीत–कारागत सब आत्माहरुको क्रन्दन फोई
नाच् रे खण्डित कृष्ण घनमा, इन्साफ मागेर रोई !
चम्की ! झञ्झकी हे आत्मा !
सुत्छ मनुज अँधेरी रातमा !
भाइ भुल्छ भाइ आज ! विषम थितिमा यो समाज !
चल्दो छ धूलिई, मासी !
क.
छीः छीः दूरदूर गरिएको हुँ !
सबले आँखा तरिएको हुँ !
आदिम मनुको बदमाशीले
तर पृथिवीमा बरिएको हुँ !
दिव्य शल्यको दैनिक साधनमा
स्रष्टाले दरिएको हुँ !
ख.
बेकार सराप्छौ तिमी मलाई
सुन रे मेरा शठ भाइ !
मुनिको मनको काँढा मै हुँ,
खोल्ने दोस्रो लोचनलाई !
फूल–अन्धा छन् दुनियाँ सारा
तिनले घृणा खूब गरिएको हुँ !
वीर, शहीदहरुको पथ तर,
निर्माण हवस् भनी, विरिञ्चिकरले
जीवन वनमा छरिएको हुँ !
क.
प्रकृतिले जब व्यङ्ग्य रेखिन्
चेहरा तिनका बने,
नेपालीको भान लेखिन्,
बान् भो हाम्रो भने ।
ख.
सब गधाले खुशले ऐंके,
भ्यागुताले गाए कें कें,
भो भुजङ्गजाति प्रसन्न,
मातृ–भूका पुष्प रोए !
धन्य तिनको जन्म धन्य !
ग.
(हुन त केवल शुक्र–कीरा ! )
ज्योतिषीले नाम राख्यो
कोहेनूर ! वाह ! विश्वहीरा !
नामजस्तो व्यङ्ग्य के छ ?
