रोज् रोज् दर्शन पाउँछू चरणको ताप् छैन मन्मा कछू।
रात् भर् नाच् पनि हेर्छु खर्च नगरी ठूला चयन्मा म छु।
लामखुट्टे उपियाँ उडुस् इ सँगि छन् इन्कै लहड्मा बसी।
लाम्खुट्टेहरु गाउँछन् इ उपियाँ नाच्छन् म हेर्छु बसी।
जागिर् छैन धनी म छैन घरको केबल् कुदालो खनी,
खान्थ्याँ दुक्ख गरेर चाकरि गर्याँ मान् पाउँला की भनी।
एक् मन् चित्त लगाइ चाकरि गर्याँ खूसी भया छन् हरि।
मान्पाथी पनि भुक्तमान् थपिदिया कैल्यै नछुट्न्या गरी।
बिन्ती डिट्ठा विचारीसित म कति गरूँ चुप् रहन्छन् नबोली।
बोल्छन् ता ख्याल् गर्या झैं अनि पछि दिनदिन् भन्दछन् भोलि भोली।
की ता सक्तीन भन्नू कि तब छिनिदिनू क्यान भन्छन् यि भोलि।
भोली भोली हुँदैमा सब घर बितिगो बक्सियोस् आज झोली।
नेपाली लेखहरु - पृष्ठ २४
विधाहरू
साथमा लक्ष्मणजी थिया प्रभुजि थ्यैं कुन् हो ठूलो विष् भनी ।
सोध्या लक्ष्मणले र सब्कहनु भो विस्तार् प्रभूले पनी ।।
व्रम्हास्वै विष हो भनी नृगजिको विस्तार् सुन्याथ्या जतै ।
बुझ्यो चित्त र फेरि लक्ष्मणजिले क्यै सोच्नालाग्या तसै ।।१२१।।
हे नाथ ! ज्ञान स्वरुप देहहरुका आत्मा अधीन् भै पनी ।
भूमार् हर्नुभयो अनेक तरहका यस् आकृतीका बनी ।।
लीला हो यित आत्मरुपि भगवान् भक्तै फकत जान्दछन् ।
यी लीला दया निमित्त हुन गो यस्तो पनी मान्दछन् ।।१२२।।
यस्ता मालिक ज्ञानि पाउ तलामा ख्वामित ! पर्याको म छू ।
संसाररुपी गंभीर् समुद्र सहजै कुन् पाउले तर्दछू ।।
सोही युक्ति बताइबक्सनुहवस् जुन पाठले यो तरी ।
पुग्न्याछू पछि घाममा सहजमा आनन्दको भोग् गरी ।।१२३।।
लक्ष्मणका यि वचन सुनेर रघुनाथ् मूखै हँसीलो गरी ।
आफ्ना भक्त ति भाइ लक्ष्मणजिका सम्पूर्ण सन्ताप हरी ।।
तत्व`-ज्ञान पनी तहीं दिनुभयो जुन्लाइ वेद्ले पनी ।
भन्छन् लोक्हरुलाइ तर्न सजिलो साँघू छ येही भनी ।।१२४।।
प्रतिज्ञा मैले यो यमसित गर्याँ जन्मि अब ता।
सिताराम् भज्न्या छू विषयहरूमा छाडि ममता।।
प्रतिज्ञा सो बिर्सीकन जन धनै खोजि डुलियो।
सिताराम् भज्न्या हो शिव शिव उसै आज भुलियो।।१।।
सिताराम् भज्न्या छू भनिकन प्रतिज्ञा अघि गरी।
गयाको होस् आइस् कति दिन भजिस् भन् अघि सरी।।
यसो भन्नन् ख्वामित् मकन यमराज् तेस् बखतमा।
कसो भन्नू मैले भुलिकन रह्याँ एस् बखतमा।।२।।
गयो बालक् काल्को वय पनि उसै बालरसले।
यसै रित्ले यौवन् पनि बितिगयो मोहवशले।।
भयो वृद्धावस्था अझ पनि भजींदैन मनले।
कसो गर्नन् ख्वामित् मकन यमका दूतहरूले।।३।।
घडी दिन् पक्षै मास् ऋतु अयन यै काल गतिले।
घट्यो आयू मेरो विषय अझ खोज्दै छ मतिले।।
कृपानाथ् हे स्वामी अब कसरि संसार तरुँला।
कृपा राख्या जावस् नतर त अनाथ् बीच परुँला।।४।।
यति दिन पछि मैले आज बालाजि देख्याँ,
पृथिवि तलभरीमा स्वर्ग हो जानि लेख्याँ।
वरिपरि लहरामा झूलि बस्न्या चरा छन्,
मधुर वचन बोली मन् लिँदा क्या सुरा छन्।।१।।
याँहाँ बसेर कविता यदि गर्न पाऊँ,
यस्देखि सोख अरु थोक म के चिताऊँ।
उस्माथि झन् असल सुन्दरि एक् नचाऊँ,
खैंचेर इन्द्रकन स्वर्ग यहीं बनाऊँ।।२।।
अपार-संसार-समुद्रमाहाँ
डुब्याँ शरण् कुन् छ मलाइ याहाँ?
चाँडो कृपाले अहिले बताऊ
श्रीरामको पाउ छ मुख्य नाऊ।।१।।
कुन हो सदा बन्धनमा पर्याको?
जस्ले छ यो मन् सुखमा धर्याको।
मुक्ती भन्याको त पदार्थ कुन् हो?
वैराग्य भन्नू चिज जान्नु जुन् हो।।२।।
ठुलो नरक् कुन् छ भनेर जान्नू?
यही शरीरै छ भनेर मान्नू।
कस्तो स्वभाव् स्वर्ग भनेर जान्नू?
तृष्णा छुट्या स्वर्ग भनेर मान्नू।।३।।
कुन् ज्ञान् छ ठूलो भनि लीनु पर्न्या?
वेदान्तको ज्ञान छ दु:ख हर्न्या।
कुन् हो सहज् मोक्ष गरायिदीन्या?
ज्ञान् हो अरूको किन नाम लीन्या।।४।।
तहाँ सीताराम्का चरणतलमा शिर् पनि धरी ।
अयोध्यै लैजान्छू भनिकन ठुलो मन्सुब गरी ॥
भरत् बिन्ती गर्छन् किन रघुपते ! आज वनमा ।
हजूरले प्रायाको मकन अति ताप् हुन्छ मनमा ॥९३॥
ख्वामित् हजूरको म त दास पो हूँ।
यो राज्य गर्नाकन योग्य को हूँ ॥
यो गादि ता याहि हजूरको हो ।
मैले त सेवा गरि बस्न पो हो ॥९४॥
छोरा हुनन् यज्ञ बहुत् गरीनन् ।
सम्पूर्ण लोक्को पनि ताप् हरीनन् ।
तब् पो ति छोरासित राज्य छाडी।
जानू असल् हो त छदैछ झाडी ॥९५॥
वेला त यो होइन जान वनमा ।
मेरा त यै निश्चय हुन्छ मनमा ॥
जानौं घरे कि सधाइजावस ।
मेरी यि मातासित रिस् नावस् ॥९६॥
ख्वामित् यस् गिरिधारिले अति पिर्यो व्यर्थै गर्यो झेल् पनी,
यस्का झेल उतार्नलाइ सजिलो यै हो व्यहोरा पनी।
ख्वामित् लाइ चढाउँनाकन यहाँ क्यै श्लोक् कवीता गर्याँ,
मेरा श्लोक् सुनिबक्सियोस् त झगडा छीनिन्छ पाऊ-पर्याँ।।
बीस् साल् सम्म त ज्यान त्यान यहिं वाँद् लाग्यो र खेत् रोपिया,
यो साल् बाँद पनि खोलिएछ जलले ढुङ्गा सबै छोपिया,
ढुङ्गा खोजि लगाउँ बाँद कसरी राख्तैन ढुङ्गा पनी,
मानिस् पस्न त क्वै सकेन जलमा स्वात्तै बगम्ला भनी।।
अर्ज्याल् भाट ढकाल् अचार्ज इन चार् जम्मा भई सब् वस्यौं,
मील्यो मत् सब मोहिको र मतले बाँद् लाऊनामा पस्यौं,
उस् मौका गिरिधारि एहि पनि भाट् सल्लाहमा नै थियो,
भर् यस्को नभएर मात्र अहिले यस्तो उजुर् पो दियो।।
चपला अबलाहरु एक् सुरमा,
गुनकेसरिको फुल ली शिरमा।
हिडन्या सखि लीकन ओरिपरी
अमरावति कान्तिपुरी नगरी।।
यति छन् भनि गन्नु काहाँ धनि ञाँ,
खुसि छन् बहुतै मनमा दुनिञाँ।
जनकी यसरी सुखकी सगरी,
अलकापुरि कान्तिपुरी नगरी।।
कहिँ भोट - र लण्डन - चीन - सरी,
कहिँ काल्-भरि गल्लि छ दिल्ली-सरी।
लखनौं - पटना - मदरास - सरी
अलकापुरि कान्तिपुरी नगरी।।
तरबार कटार खुँडा खुकुरी,
पिसतोल र बन्दुक सम्म भिरी।
अतिशूर - र - वीर - भरी नगरी,
छ त कुन्- सरि कान्तिपुरी नगरी।।
नेपाल आमाको एक लाख चालिस हजार किलोमिटर
क्षेत्रफलमा
एक चौथाइ हिमाल छ – टोक्नु भएन
एक चौथाइ भीर पहरा छ – दार्नु भएन
एक चौथाइ वन छ – मास्नु भएन
बाँकी एक चौथाइ जे छ – त्यहाँ खेतीपाती पनि छ
गाउँ सहर लेक बेसी र बस्ती पनि छ
त्यहाँ दिनको दुई हजार अम्सियारहरू जन्मन्छौँ
एक हजार मर्छौं
एक हजार बाँच्छौं र जम्मा अम्सियारहरूको सङ्ख्यामा दिनदिनै थपिन्छौँ
छिमेकबाट पनि राम्रै थपिन्छौँ
यसरी यस वर्ष एक करोड चालीस लाख जनसङ्ख्या पक्कै पुगेका छौँ
प्रत्येक नेपालीका अंशबन्डामा दस मिटर लामो दस मिटर चाक्लो
जमिनको एक चौटो पर्छ
हाम्री आमाले हामीलाई जन्मसिद्ध सन्तानका रूपमा स्वीकार गर्दै आफ्नो
छातीमा पारेर दिएको
त्यही हो हाम्रो प्राप्ति
त्यही हो हाम्रो नियति
हाम्रो त्यो प्राप्ति, त्यो नियति त्यो जग्गाको
लम्बाइ चौडाइ क्षेत्रफल गहिराइ र उब्जनीसमेत
हिउँद नहुनुसुख होइन हिउँदकोन्यानुसुख हो
ग्रीष्म नहुनु सुख होइन
ग्रीष्मको शीतल सुख हो
वेदना नहुनु सुख होइन
वेदना बाँड्ने हुनु सुख हो
उँभो लाग्नु आफैमा सुख होइन
उँभो लाग्दा डाह नगर्ने स्वजन हुनु सुख हो
