सङ्घर्षको जुवामा जोतिँदा–जोतिँदा
जब मान्छे एक छाक खान पुग्ने हुन थालेको हुन्छ
अनि तिमी उसको दाँत फुकाल्न थाल्छौ
पराजय र धोकाको अग्निपरीक्षाबाट गलेर
जब मान्छे बल्लतल्ल देख्न र चिन्न थालेको हुन्छ
तिमी उसको दृष्टि खोस्छौ
जीवन जहाँ मात्र बुझिन्छ र मात्र बाँचिन्छ
जन्मेदेखि जहाँ केवल सिकिन्छ, सिकिन्छ, सिकिन्छ
र कहिल्यैपनि जानिँदैन
नेपाली लेखहरु - पृष्ठ २५
विधाहरू
रछान बनाउनु परे
कोपरा मिल्काउनु परे
प्लास्टिक कसिङ्गर फ्याक्नु परे
चर्पी बगाउनु परे
सडक छ
विद्रोह गर्नुपरे
समर्थन गर्नुपरे
टायर बाल्नु परे
मान्छे मार्नु परे
‘अधिकार’ का
स्वदेश – विदेशप्रायोजित
यावत् नाराजुलुस गर्नुपरे
बम पड्काउनु परे
सडक छ
चर्पी छैन दिसा–पिसाप गर्न – सडक छ
आँगन छैन बिस्कुन सुकाउन छ्वाली सुकाउन –
सडक छ
आपूmले गर्दा त्यो अधिकारको धर्मयुध्द हुन्छ
अरूले गर्दा त्यही पाप, अन्याय, अत्याचार हुन्छ
सडक मिचे हुन्छ जग्गा बढाउनु परे
कटघरा हाल्नु परे पसल थाप्नु परे
कवि, केही त सार्थक लेख
शब्द धेरै लेख्यौ
केही सार्थक भाव पनि लेख
तिमीले सधैँ फूलका कविता लेख्यौ
अब रूखका कविता लेख
हाँगाबिँगा र मूलका कुरा लेख
ती अझ बढी सौन्दर्यमय र यथार्थ छन्जराका कुरा लेख
ती जराले समाउने माटाका कुरा लेख
जुन माटोमा तिमी र म जन्मियौँ
जुन माटो नभए तिमी पनि हुत्रौ, म पनि हुत्रँ
त्यो माटाको अस्तित्व जोगाउने जराका कविता लेख
जराका कथा लेख
तिमीले छहरा र नदीका कविता लेख्यौ
अब कुलाका कथा लेख
ती कुला जसले तिमीले र मैले खाने अत्र फलाउँछन्
जसबिना तिमी र म बाँच्न सक्तैनौँ
ती कुलाका कुरा लेख
आऊ गीत गाऊँ युद्धको
हत्या र हिंसाको कहिल्यै नरोकिने शृङ्खलाको
समय बदलिएको छ
नयाँ सहस्राब्दीमा
खेलको नियम होइन
खेल नै बदलिएको छ
अघिजस्तो
भोगटे होइन
बम लात्तेभकुण्डो भएको छ
सुन्तला होइन
ग्रेनेड खाने कुरा भएको छ
लट्ठी होइन
राइफल डण्डी भएको छ
र कारतुस बियो भएको छ
खेल मार्ने र मर्ने भएको छ
नयाँ खेल भन्छ
ठोक् ठोक् ठोक्
हान् मार् काट् सिध्या
तालुदेखि तानेर ठाडो रेखा पैतालासम्म
दुवै हत्केलाको सरल रेखामा क्रस टाँगिएको छु यस चौबाटामा
धर्तीमा
समय र विज्ञान दुई बाटाहरू
धर्ती मसँग छैन , घर परिवार–समाज देश छैन
बरालिनु
स्टेसन
जानकीचोक,
जानकीचोक
स्टेसन
शून्य सडकमा त्रिशङ्कु र भाटभटेनीहरू सँगसँगै शोकसभामा
ओर्कनुफर्कनु धूलामा टाँगिनु हावामा उँधोमुन्टो आधा
सेरिएर हलाल बगरेको किलामा छट्पटाउँदै.......
ल्याटेन्टसिफलिस बोकेर रगतभरि समयभरि बाँड्दै सम्पर्कभरि
आनुवंशिकताभरि कीटाणुहरू, विवश वेश्यावृत्ति जिजीविषामा
अस्तित्वको कात्राले कवचले व्याख्या गरिएको पश्चिमी
चस्मा जीवनको (व्यवसायको विज्ञान) छिः छिः !
(हामी गड्यौला छौँ हर्मा फ्रोडाइट । दुवै पक्षीयलाई काम लाग्छौँ
प्रभू ! आज्ञा होस् यसो सुतौँ वा उसो पल्टौँ ?)
होइन ।
एक वार्ता
तपाईले भत्रु भएको थियो —
‘तिमीलाई दुविधा भयो भने
हत्केलामा नेपालको एक मुठी माटो उचालेर सोध
उसले जे भन्छ
त्यही तिम्रो अन्तरात्माको आवाज हुन्छ ।’
म त्यो वाचाल माटो खोज्दै नयाँ नेपालभरि डुलेँ
कतै पनि सिंगो नेपालको माटो पाइन
समस्त नेपालको माटो विभक्त भएछ
जाति जातिको चकलावन्दीमा
ती चकलाबन्द माटोहरु — जो एकअर्कासंग वोल्दैनन्
जो एकअर्काको कुरा र मर्का बुझ्न चाँहदैनन्
ती प्रत्येक चकलाको माटो ढोगेर हत्केलामा उचाल्दै सोधेँ
सबैले केही भने — कसैले भनेको बुझिन
नयाँ नेपालमा जो कुनै जातिको हुँदैन
उद्देश्य खोतल्दै–खोतल्दै जाँदा
म उद्देश्यको समेत उद्देश्य पाउँदिनँ र
अर्थ सोध्दै–सोध्दै जाँदा
म अर्थको समेत अर्थ देख्दिनँ
अस्तित्व पहिल्याउँदै–पहिल्याउँदै जाँदा
म अस्तित्वको समेत अस्तित्व भेट्दिनँ
यो एक मुठी सास हो— जुन सत्य हो
योएक मुठी गाँस हो— जुन ध्रुव सत्य हो
जीवन
त्यही एक मुठी सास र एक मुठी गाँसका निमित्त
गरिने जालसाजी हो
ठूलो सहरको ठूलो घरको ठूलो मञ्चमा
ठूला टाउका ठूलो गिदी
ठूला कहलाइएका मान्छेका माझमा
वाद हुनेछ
विवाद हुनेछ
प्रतिवाद हुनेछ
भोलि त्यो अखवारमा छापिएपछि हामीले पैसा तिरेर पढ्ने छौँ
हाम्रा पीरमर्काका कुराहरू
हामीलाई समवेदनाहरू सहानुभूतिहरू सान्त्वनाहरू
हामीमाथि श्रध्दा आस्था
आजका अन्धकार छिँडीका अन्धकारमा
भोलि घाम लाग्ने सपनाहरू
मेरो संसारको
मेरो सपनाको
सर्वश्रेष्ठ देशको
सर्वश्रेष्ठ शहर
मेरो काठमाडौँ !
मेरी माता ! मेरी प्रेयसी ! मेरो जीवन
तिम्रो यो दुर्दशा देख्नु लेख्नुअघि लेख्नुअघि
किन अग्निसात भइनँ म ?
किन तिम्रो गर्भस्थ भइनँ म ?
म यो निष्पाप बयान लेख्तैछु
किनभने
मेरो लेखनमा सरस्वती छन्
र तिनको ऊर्जा छ भने
मेरो र मजस्ताको पीडा बुझ्ने
र तिम्रो उद्धार गर्ने
कोही जन्मनेछ भविष्यमा
बारमा तेस्रो पटक भेट भएपछि उसले मलाई आफ्नो घर विशालनगरमा निम्त्यायो । उसको घर शिरीषका रूखहरूले घेरेको क्याम्पभित्र रहेछ । हामी त्यहाँ पुग्दा मध्याह्न भएको थियो र ठीक त्यही याम जहिले यी रूखहरूले आफूलाई नीलै बनाएर फुलाउँदछन् । घरको दायाँपट्टि ग्यारेजजस्तोमा एउटा पुरानो मोडेलको निजी मोटर राखिएको थियो । अलिक पर धेरै पञ्चरङ्गी फूलहरु बगल लगाएर फुलाइएका, बीचमा एक चोक्टा हरियो चौर नीला शिरीषका फूलहरूले झन्डै छोपिएको, ठीक त्यसै बीचमा मैले एउटी स्वास्नीमान्छे देखें छब्बीस वर्षकी ।
मेरो साथीले थाहा नपाउँदै मैले उसको रूपरङ्ग, लुगा लगाइ, उँचाइ, मोटाइ, हेराइ, हिंडाइ सबै पत्तो लगाएँ । सेतो सारी, सेतो ठुटे चोलो, लामो खुला केश, नराम्री भन्न नसकिने थिई ऊ । उसले हामीलाई हेरी, त्यही निधार खुम्च्याएर, त्यसपछि उत्सुकता नदेखाएरै ऊ इनारतिर लागी । म पनि उत्सुकतावश हेरिरहने मान्छे होइन । ममा केही विशेषता छैन ।
मेरो साथी भन्दै गइरहेको थियो “घर त अनकन्टारमा छ, तर असुविस्ता केही छैन… हो” । भन्दाभन्दै हामी मूल ढोकामा आइपुग्यौं । नीलो फूल र एउटी स्वास्नीमान्छे मेरो आँखाबाट ओझेल भइसकेका थिए ।
ऊ भन्दै थियो “यो तल्लो तला पनि बस्न लायकको छ, तर यहाँ कोही बस्दैन, खाली छ ।”
हामी भर्याङ उक्लन लागिसकेका थियौं । दोस्रो तल्लाको मटानको झ्यालनेर मैले अर्की स्वास्नीमान्छे देखें सोह्र वर्षकी । स्वास्नीमान्छेको उमेर पत्तो लगाउनु मेरो निम्ति कुनै समस्या होइन । ऊ केही अँध्यारो रोगनको तर आकर्षक टाइट कुर्तासुरुवालमा थिई । केही हतारिंदै ओर्लेर गई । मैले आँखा मात्र घुमाएर उसको आकर्षक नितम्बलाई हेरिरहें । यस स्थितिलाई आँखाभरि टिप्न नपाउँदै हामी दोस्रो तलाको मटान पार गरेर तेस्रो तलामा आइपुग्यौं । मेरो आँखाबाट एउटा झ्याल र एउटा आकर्षक नितम्ब ओझेल भइसकेको थियो । हामी छेउको ढोका खोलेर एउटा सुसज्जित ठूलो कोठाभित्र पस्यौं । केही ठूलठूला कोचहरू, केही ठूलठूला तस्वीरहरू, बीचमा सिङ्गमर्मरको गोलो टेबुलमाथि झ्याम्म पारेर शिरीषको फूल एउटा फूलदानमा सजाइएको थियो ।
फूलदान देख्नासाथ मैले झट्टे चौरको एक टुक्रामाथि हिंडिरहेको दुईवटा खुट्टाको सम्झना गरें, यो फूलदान अवश्य तिनै हातहरूले भरिएको हुनुपर्छ । कोठामा एक प्रकारको रमाइलो व्याप्त थियो । ऊ आफ्नै सिलसिलामा भन्दै गइरहेको थियो “हामी जाहान थोरै छौं, चुरुट लिनुस् । मेरो मुआ हुनुहुन्छ, बुबाको स्वर्गे भएको धेरै भइसक्यो । मुआ पनि मधेस जानुभएको छ, घरमा अहिले हामी चार जना मात्र छौं नोकरचाकरबाहेक ।”
मैले अड्कल लगाएँ । एउटा शिरीषको फूल, एउटा मटानको झ्याल, एउटा यिनै आफैं र अर्को ? अर्को को यिनी त अविवाहित हुन् । चुरुटको धूवाँमा उत्सुकता रिंगिंदै मेरो वरिपरि तथा उसको वरिपरि घुमिरहेको थियो । झ्यालबाट उसको पर्खालको छेउछेउमा लगाइएका शिरीषका नीला नीला फूलहरू हावामा हल्लिरहेका थिए र यिनैको फेद-फेदमा अरू कोही शायद ।
