पानी सिमसिम बर्सिएर सकियो आषाढको रातमा
निस्के झिम्झिम ज्योतिमा जुनकिरी ओस्याइला फाँटमा
फारी बादल शैलको शिखरमा तारा उदाइन् अब
आई विष्णुमती–पवित्र तटमा मेरी निदाइन् अब
कस्तो शान्ति छ – रातको त पहरा रातै घुसेको सरि
रोकि श्वास मसानमा छ शिवको छाया बसेको सरि
गङ्गा खालि सुसाउँछिन् बगरमा नाना बिलौना गरी
टाढा रोइरहेछ एक बटुवा साथी छुटेको सरि
मान्छे हो, अहिल्यै अमङ्गल अहो ! भन्छौ मलाई किन
यै कालो निशिमा छिपाइ मुख यो देओ मलाई रुन
हे नारायण के भयो ! जुन कुरा भन्थेँ नहोस्, त्यै भयो
छैनौ हे सँगिनी ! तिमी कि अहिले संसार नै छैन यो !
बेहानीपख जो उठेर बटुवा चल्छन्, तिमी चल्दिनौ
यत्रो खल्बलपूर्ण भूमितलमा खाली तिमी बोल्दिनौ
धारामा जल जो भरेर युवती हाँस्छन् तिमी हाँस्तिनौ
तिम्रै मात्र भयो र के ? सब जना बाँच्छन् तिमी बाँच्दिनौ
नेपाली लेखहरु - पृष्ठ ८
विधाहरू
नेपाली जन हूँ, म खालि दुखले फ्याँकेर आएँ यहाँ
छन् आमा शिरमा लिई हिमचुली रोईरहेकी वहाँ
त्यो खोला, वन, खेत, त्यो चहुर, त्यो पाहाड कस्तो भयो
स्वप्ना देख्छ उही, छ वर्षअघिको नेपाल कस्तो भयो
अग्लो उत्तरमा खुली हिमचुली बग्छिन् नदी दक्खिन
डुल्छन् घाम-सियाल नित्य, हरिया छन् खेत, पाखा, वन
मेलापात गरेर दाजु-बहिनी बस्छन् बिसौनामहाँ
मेरो देश रमाइलो र हँसिलो ए आज होला कहाँ
कोल्टो देश छ एक, शान्ति-सुखको पोल्टो फुकेको सरि
छोई उच्च हिमाललाइ भुइँमा स्वगै झुकेको सरि
छन् पाखा-वन पार्वती र शिवको छाया परेका त्यहाँ
छन् मान्छे बलिया परिश्रम गरी, सोझा र राम्रा त्यहाँ
राम्रो लाग्छ मलाइ ता हिमचुली आकाश नीलो छुने
नेपाली अनुहार घाम-जलमा पाकेर रातो हुने
गाएको वन-छाहरीमनि बसी मीठो छ वोली हकि !
गालामा पसिना, पियार दिलमा पाहाडिया जिन्दगी
झुक हे सन्ध्या ! अलसी काला परेला ढालेर
उज्ज्वल शुक्र ताराको फूल केशमा हालेर
रङ्ग र रुप मेटिद्यौ सारा वन र पाखामा
दौड र धूप रोकिद्यौ सारा भोलिको भाकामा
दुःखको भारी विसाइ देऊ सुस्केरा हालेर
झुक हे सन्ध्या ! अलसी काला परेला ढालेर
निकालिदर् नौलाख तारा आकाश-माझमा
लिएर आऊ प्रवासीलाई आजको साँजमा
म तिमीलाई स्वागत गर्छु जुन्किरी बालेर
झुक हे सन्ध्या ! अलसी काला परेला ढालेर
अतल शान्त शीतल तिम्रो छायाको संसार
विहान बेल्का पर्वतमाथि सुनौला जुवार
सगरमाथा महान हेर
त्यहाँ नौलो बिहान हेर
सधैँ सधैँ स्वाधीन बन्ने
नेपालीको अडान हेर
धर्ती जहाँ मुस्कुराउँछिन् उघारेर अधर
जहाँ खुल्छ उत्तरमा हिउँचुलीको लहर
धरतीको सिरान हेर
त्यहाँ मीठो मुस्कान हेर
सधैँ सधैँ स्वाधीन बन्ने नेपालीको अडान हेर
ढालुँ भन्छ आँधीबेरी, छोपुँ भन्छ बादल
किन्तु हिमाल उस्तै अटल, किन्तु उस्तै उज्ज्वल
नटुक्रिने चट्टान हेर
त्यहाँ आत्मसम्मान हेर
सधैँ सधैँ स्वाधीन बन्ने नेपालीको अडान हेर
लोक्को गरुँ हित भनी प्यूँछौँ विषै पनि
काली कोसी भुल्भुलाउँछन् परेलीको मनि
चहल पहल ठूलो, आज नौलो जमाना
जल गल नभ जेल्छन् रेल जाहाज नाना
मनुज मनुजलाई खाली छल्ने लखेट्ने
अझ पनि अखडा क्यै ? विश्वका बन्धु भेट्ने
बन शहरहरुका वास बस्ती हजार
नरम गरम नाना भावनाका प्रचार
सफल रंग र रेखा आज छन् एक चित्र
प्रकट भुवनदेवी मुस्कुराइन विचित्र
अघी अघि बढी आयौं खोज संघर्षद्वारा
नव युग अब लाग्यो, भेटियौं बन्धु सारा
अपरिचित छँदाका बिर्सियुन् वैरभाव
सब सहज बसाऔं विश्वमा बन्धुभाव
कति दिन धन-आन्द्रा थुत्छ बेपार-ब्वाँसो
कति दिन बम गोला नाशको हाँस्छ हासो
कति दिन अब छल्ला ज्ञान, हुस्सू बनाई
सेलायो उनको चिता र दिनको ज्वाला निभ्यो पश्चिम
यो छाया-छविको डुब्यो दिन डुब्यो रङ्गीन त्यो जीवन
थोत्रो देवल शून्यसान दुनियाँ सारा अँध्यारोतिर
जाऊ हे सखि ! साँझको शिखरको पारी उज्यालोतिर
बत्ती यो घरबाट बल्छ अहिले सङ्घारमा दख्खिन
बाल्थिन् यै घरभित्र बत्ति घरकी लक्ष्मी उनी क्वै दिन
हे वैवस्वत ! बत्ति यो शहरमा तिम्रो लगी जोडिद्यौ
उल्टीद्यौ सब अन्धकार उनको बाटो तिमी छोडिद्यौ
छायारुप लिएर शून्य घरमा आई नच्याऊ अब
हाम्रा आँसु नहेर निष्ठुर बनी माया चुँडाल्द्यौ सब
हल्का प्वाँख उचाल झार भुइँमै धूलो र मैलो जित
जाऊ सुन्दर शान्त देश पुतली ! हे ज्योतिकी सन्तति !
लाऊ अाजुलि तीन बार जलको खाएर जाऊ सखी !
यौटा पुूल चुँडेर दिन्छु दिलको लाएर जाउः सखी !
आँसू आज पुछेर दुःख सब यो बिसे्रर जाऊ सखी !
मान्छेको घर अन्धकार छ भनी सम्झेर जाऊ सखी !
यौटा सत्य कथा म भन्छु- दुइटा प्रेमी थिए सुन्दर
मिल्दो दौंँतर त्यो उमेर पनि ता पाँचै थियो अन्तर
छायाक्षेत्र हिमालको बगलमा बस्ने सुखी किन्नर
मायाप्रीति कपोतको सरि थियो प्रारम्भ भै भर्खर
मस्र्याङ्गदीतटमा हिमालमनि त्यो संसार सानो थियो
उब्जाईकन खानु बाहुबलले त्यै एक मानो थियो
जोडी ढुक्कुर ती पहाडवनका छाडी घना छाहरी
लागे जागिर खान कान्तिपुरमा आएर डेरा गरी
जोधा हिट्लर रुण्डमुण्ड कटिमा बाँधेर जो नाच्तथ्यो
नौलो प्यार बसेर कान्तिपुरको सन्भुयालमा हाँस्तथ्यो
लाखौँ खल्बलदेखि दूर दिलको संसार आपुनै थियो
केही दुःख थियो परन्तु त्यसमा स्वीकार आपुनै थियो
बेहानीपख सूर्यले शिखरमा सिन्दूर हालेसिर
आधारात सितारमा हृदयको आलाप थालेसिर
पैलो पीर्ति छ – फर्किएर दिलमा संसार बिर्सेसरि
धर्तीमै अमरावती शहरको आनन्द सिर्जेसिर
ढुङ्गाको राश लाएको यही हो मेरो द्यौराली
देशको रक्षा गरेर बसेथे यहीं नेपाली
दक्खिनबाट एक्कासि अंग्रेजी तोप गर्जिए
उत्तरबाट पहरा उत्तरै दिई गर्जिए
नेपाली सारा निस्किए छहरा जस्तै उर्लेर
अहिरा खेल्दै दगर्ने अहेरी जस्तै कुर्लेर
आइलाग्नेमाथि जाइलाग्न जान्दछ वीर नेपाली
ढुङ्गाको राश लाएको यही हो मेरो द्यौराली
फैलिए पूर्व सिक्किम, पश्चिम रावीसम्म नै
जुँघाको रेखी बसेर कपाल फुलेसम्म नै
घोडाको पीठमा सुतेर बिगुल बज्दा ब्यूँझिए
छायामा कहाँ बसेर घरवार कैले संझिए
रणमै जन्मे नेपाली, रणमै मरे नेपाली
ढुङ्गाको राश लाएको यही हो मेरो द्यौराली
बिजुली तोपअगाडि ढुङ्गा र मूढा के थिए
मेरो दिल दुख्छ हजुर, भाइको दिल दुखे,
रामराज्य जस्तो हुन्थ्यो यति इच्छा पुगे ।
तोपचरीको गुँडै राम्रो, ईशानतिर दैलो,
भाइको भने घरै छैन, कहाँ खेल्ने भैलो ।
कस्तो हुन्थ्यो शिर ओत्न सवैलाई पुगे,
मेरो मन दुख्छ हजुर, भाइको मन दुखे ।
पल्लो घरको धुरीबाट धुवाँ आको छैन,
मैले खाई के सार भयो, भाइले खाको छैन !
कस्तो हुन्थ्यो कमाइ खान सबैलाई पुगे,
मेरो मन दुख्छ हजुर, भाइको मन दुखे ।
फूल राम्रो गुराँस कि फूल राम्रो कपास,
भाइको शिरमा टोपी छैन, कहाँ लाउने गुराँस !
कस्तो हुन्थ्यो एक धरो सबैलाई पुगे,
मरो मन दुख्छ हजुर, भाइको मन दुखे ।
कोठामा कसरी पसूँ नजरकी श्रृङ्गार छैनौ तिमी
यत्रो शोक कहूँ कहाँ हृदयकी आधार छैनौ तिमी
कोठामा अघि भर्खरैतक थियौ बोलीरहेकी तिमी
ए छैनौ कसरी भनूँ ! हृदयमा खेलीरहेकी तिमी
मेरी लच्छिनकी जहान ! घरमा बल्दैन बत्ती अब
बत्तीनेर मुहार चारु भरिलो पर्दैन देखा अब
सन्तोषी मुखमा सुखी हृदयको झल्किन्न माया पिन
भित्तातर्फ कपालको गुजमुजे पर्दैन छाँया पिन
मैले यो परदेशमा घर त्यसै बिसर्ीसकेको थिएँ
आमाको टुहुरो थिएँ पि्रय सखी पाईसकेको थिएँ
मेरा सुन्दर शान्ति कान्ति सुघरी डेरा थियो यो कुटी
हे सन्तोष गरिबकी ! गइसक्यौ मेरी तपस्या उठी
कल्ले लिन्छ र गुप्त गर्व मनमा मैले गरुँ पौरख
कल्लाई सुखिनी बनाउन भनी मैले उठाऊँ दुख
कल्लाई सँगमा लिएर अब यो सारा गृहस्थी गरुँ
छातीमा प्रतिमा लिएर उनकै बाँचूँ कि यद्वा मरुँ
