यसै राम्रो हिमचुली-सुनपानीमा चोपली
बिहानीमा उचाली
त्यसैमाथि झन् राम्रो-कसैमाथि माया बसाली।
कति राम्रो हिमचुली घामको रेखी हाली
कहाँ होलिन् हिउँगोरी भरखर माया थाली
घाम झुल्कन बाँकी छँदै घामको रेखी पर्योै
थाहै नपाइ आज मलाई कल्ले माया गर्योर।
घाम झुल्क्यो पहाडमाथि सुनको कलश राखी
आफैँलाई अर्पेपछि अर्पन के बाँकी
लेकदेखि घामको रेखी बेँसीतिर झर्योम
आफैँलाई गर्ने माया कि मैतिर सर्यो ।
आज बिहान जागा हुँदा-भित्री आँखा खुल्यो
भित्री आँखा खुल्दा देखेँ-माया रै' छ ठूलो
सुन्पानीमा चोपलेझैँ सिङ्गै हिमाल चुली
हिमाल चुली ठूलो हो कि, मेरी माया ठूली।
नेपाली लेखहरु - पृष्ठ ९
विधाहरू
खेल्दै शान्ति र कान्ति खाटनजिकै आई बसेका थिए
हेरी यी अनजानलाई उनका आँसू खसेका थिए
बिस्तारै शिरमा मुसारि यिनको, केही नबोली गइन्
हाली आशिक बिन्दु बिन्दु गहको आँसू खसाली गइन्।
गाईलाई लग्यो नि ! आज कसले बाच्छो छुटाईकन
पाथी पाश परी मरी नि ! गुँडका बच्चा नहुर्कीकन
के हेर्छ्यौ यतिको बिजोग, धरती माता ! तिमी फाट
हे आमा बालककी नमार भगवन् ! संसार भर्ने भए।
हेर्छे शान्ति यताउती घरभरी आमा कतै देख्तिन
हेर्छे फेरि मलाई खालि मुखमा केही पनी बोल्दिन
"आमा ख्वै ?" भनि वेगले हृदयमा टाँसेर रोउँ कि म
अज्ञानी वय चारकी छ, टुहुरी पार्यौ विधाता, किन !
आमालाई रिंगेर कान्ति दिलको संसार जो घेर्दथी
आधा दूध चुसेर फेरि मुखमा हाँसेर जो हेर्दथी
सुत्छे आज रुँदारुँदै हृदयमै थाकेर औँलो चुसी
मेरो फस्किरहेछ हेर, मुटुको टुक्रा ! भुईँमा खसी।
मेरा चन्चल शान्ति कान्ति सुखले नाना र चाचा भनी
खेल्थे खलबल गर्दथे घरभरी रुन्थे फुलिन्थे अनि
यी हाास्थे जब फूल झैँ नजरको आँसू नसुक्तै पनि
भुइँचालो, भुइँचालो ! देशै काम्न थाल्यो
अनायासै देशै थाम्न– जुट्यो हातेमालो
कराउँदै रूखदेखि सारा पन्छी उडे
उडूँ भने, पंख छैन भुइँमा मान्छे लडे
घर ढले, मन्दिर ढले, धूलो उड्न थाल्यो
खोज गर्न, खबर गर्न– जुट्यो हातेमालो
बहत्तरको भुइँचालो, धक्का कति सारो
मर्न पनि गारो भयो, बाँच्न पनि गारो
ज्युँदो जाति उठ्न थाल्यो लुकाई घाउ आलो
कहरबाट उद्धार गर्न– जुट्यो हातेमालो
एकाएक धर्ती काम्दा कसको आड लियौ
बगलमा जल्लाई पायौ त्यसको आड लियौ
एकताको सूत्र मिल्यो, फाट्यो थोत्रो जालो
आहतलाई राहत बाँड्न– जुट्यो हातेमालो
देश रिङ्दा त्यससँगै समय पो रिँग्यो
वारितिर कुर्दा कुर्दै पारि दृष्टि पुग्यो
डाँडाकाँडा चहुर हरिया देखिए पालुवाले
बोकी ल्यायो बकुल वनको वास मीठो हावाले ।
डाकी मौरी मधुर रसमा लेक पाक्यो गुह्ँली
गोठालाले वनवन डुली हाल्न थल्यो सुसेली ।।
लाऊँ कानैतिर भनि टिपिन गुर्सिनीले गुराँस
नेवार्निले मधुसुमनले जेल्दिइन् केशपाश ।
भोटेनीले मगमग बुकीफूल बाँधिन तुनामा
क्वैली बोल्यो वनवन नयाँ प्रीतिको सम्झनामा ।।
आए पाखा वन चहुरमा फूल लाखौँ पलाई
को भन्देला सकल यिनको नाम मीठो मलाई ।
मेरै धौलागिरी शिखरमा छैन मैले पुगेको
नेपालीको दिल छुन अझै छैन मैले सकेको ।।
मिठो वास्ना मधुपवनमा आज आइरहेछ
यौटा थुङ्गा वनतिर कतै मुस्कुराइरहेछ ।
कोहो कोहो भनि वनवनै क्वैली गाइरहेछ
नौलो मान्छे कुसुमपाथमा हेर आइ रहेछ ।।
लीला माइतका भुलेर घरका धन्दा तिमीले गऱ्यौ
आमाको ममता भुलेर कसरी माया मलाई गऱ्यौ
छातीबाट झिकेर प्राणसरिका छोरी मलाई दियौ
हेरी आखिर घाटबाट रसिला आँखा ममा चिम्लियौ
‘ख्वै छोरीहरू छन् कता, म त गएँ, ख्वै माइती छन् कहाँ !
प्यारा ! यति रहेछ भेट, टुहुरी हेरेर बस्नु यहाँ !’
धोको यत्ति कहेर के हृदयले उल्टीरहेकी थियौ
हेरी आखिर घाटबाट रसिला आँखा ममा चिम्लियौ
मैले सोधिनँ, अन्त्यकाल कुनमा धोको अडेको थियो
मैले रोइनँ, प्राण जान कतिको बाधा परेको थियो
हेरेँ टुल्टुल खाली, दीन मुखमा हेरीरहेकी थियौ
हेरी आखिर घाटबाट रसिला आँखा ममा चिम्लियौ
आँसू झर्न सकेन खालि रसिला आँखा लिएकी थियौ
बाक्लो फुट्न सकेन खालि दिलको भाषा भनेकी थियौ
मेरो ध्यान गरी मभित्र कसरी आत्मा मिलाईदियौ
हेरी आखिर घाटबाट रसिला आँखा ममा चिम्लियौ
पर्ख हे साथी ! म पनि आएँ सङ्सङै जाउँला
पोल्टाको खाजा छायाँमा बसी बाँडेर खाउँला ।
थाङकोटबाट चढौंला चन्दागिरिको उकाली
हिमालचली चियाउलिन् नीला परदा उचाली
द्यौरालीमाथि सुसेली-भाका मिलाई गाउँला
पर्ख हे साथी ! म पनि आएँ सङ्सङै जाउँला
दशोटा बाटा मिसियून् आज एउटै बाटोमा
दिलका फूल गाँसियून् सारा एउटै मतोमा
एउटै तारा ताकेर हामी नौ लाख जाउँला
पर्ख हे साथी ! म पनि आएँ सङ्सङै जाउँला
विदेशी को हो, बिरानु को हो, एउटै धर्तीमा
गरीब को हो, अछूत को हो, एउटै मूर्तिमा
हे बन्धु मेरा, अंगालो हाली हाँसेर जाउँला
पर्ख हे साथी ! म पनि आएँ सङ्सङै जाउँला
अर्कालाई छली अगाडि जानु उन्नति होइन
धर्ती यो हरियो थियो, सगरका तारा उज्याला थिए
मेरै प्रीति सुहाइ कान्तिपुरका सन्झ्याल अग्ला थिए
छाया आज पऱ्यो, छिप्यो छवि कहाँ, के देख्नु मैले पऱ्यो
आँसूमा अब चिप्लियो कलम यो, के लेख्नु मैले पऱ्यो !
मेरीलाई म देख्छु झल्झल, त्यही टाँसिन्न यो पत्रमा
मेरीको मनको किनार रँगिलो, गाँसिन्न यो पत्रमा
यो बायाँ मुटु चस्कँदो छ कसरी, जान्दैन कोही पनि
छाया एक मभित्र रुन्छ कसरी, सुन्दैन कोही पनि
मेरा अक्षर लेखिदे वनचरी ! वैशाखको पातमा
बोल् हे गोलसिमल् ! चुँडेर दिल यो एकान्तको रातमा
लैजा बादल ! दूर देश, दिलको आँसू, कहाँ छन् उनी
आउन्नन् हकि, काव्य सुन्न उनकै फर्केर कैल्यै पनि
मेरो साथ बसेर हाँसिरहने रानी ! खरानी बन्यौ
आमा शान्ति र कान्तिकी, सकलकी साजा कहानी बन्यौ
आफैं ईश्वरले रचेर कसरी त्यो चित्र च्यातीदियो
के थालूँ अब लेख्न जीवन जहाँदेखिन् इतिश्री भयो
ह्वौँ गोर्खाली प्रखर खुकुरी-बीर हामी छँदैछौं
तड्की फड्की रिपुदल दली जंगमा गर्जदैछौं
नेपाली ह्वौँ अब कलमको वीर बन्ने छ पालो
बोलोस् हाम्रो हृदय सुरिलो एक मानो निगालो।
'सालैज्यू'-को मधुर सुरमा झ्याउरे गीत गाऔँ
टाढा छायातलतिर बसी खेत खोला जगाऔं
नेपालीका सुख-दुख सबै सम्झनामा सँगालौं
खोली बाहाँ विपुल दलले विश्व सारा अँगालौं ।
जो छन् अल्छी सकल तिनमा जोश मै बालिदिन्छ
जो छन् हुस्सू सकल तिनमा होश मै हालिदिन्छु
जो छन् लाटा सकल तिनको ओठ मै खोलिदिन्छु
नेपालीको सकल दिलको माँग मै बोलिदिन्छु ।
नेपालीको दिल-दिल नयाँ ज्योति सल्काइदिन्छु
नौलो आशा, नवरस, नयाँ चाख पल्काइदिन्छु
पेली थोत्रा नियम युगको चक्र पल्टाइदिन्छु
हाम्रो झण्डा अनि हिमचुलीमाथि झल्काइदिन्छु।
हृदयमा मधु हजुर, अधरमा हाँसी
विश्वकवि ! बोलिरैछौ -आमी भालोवासी
आमी भालोवासी
आज स्वर्णप्रभातमा रविलाई देखेँ
रविबिम्बभित्र त्यही छविलाई देखेँ
तिमी आफ्ना सिर्जनामा सधैँ अविनाशी
विश्वकवि! बोलिरैछौ -आमी भालोवासी
आमी भालोवासी
सागरका लहरमा बहिरैछौ तिमी
विश्वप्रेमको वीणा बजाइ गाइरैछौ तिमी
सौन्दर्यका तरङ्गमा सत्यजस्तै भासी
विश्वकवि ! बोलिरैछौ -आमी भालोवासी
आमी भालोवासी
प्रास्रास्रवीत् कविः सिन्धोः ऊर्मौ अधिश्रितः।
कारुँ बिभ्रत् पुरुस्पृहम्।
ऋग्वेद
तैरिरहेछ कवि सिन्धुका लहरहरूमा चढेर
विश्वमनोहारी वीणा बजाउँदै।
आऊ हे वर्षा ! कोसेली. पोल्टो बादल फोएर
हरिया वन चहुर खेत छायाले छोएर ।
प्रारम्भ गर नीलम धारा वनको कुनामा
घाम र पानी लुटाइदेऊ घरको छानामा
डुबाईदेऊ हृदय सारा रिमझिम गानामा
आऊ है वर्षा ! कोसेली-पोल्टो बादल फोएर
हरिया वन चहुर खेत छायाले छोएर ।
रन र वन घरेर घन-घटामा कड्किए
चपाई ढुङ्गा पहाडी गङ्गाहरूमा गड्किए
पुराना सृष्टि पहिरा हाली वनमा चड्किए
आऊ हे वर्षा ! कोसेली-पोल्टो बादल फोएर
हरिया वन चहुर खेत छायाले छोएर ।
सुनेर तिम्रो जीवनदायी मधुर गर्जन
पृथिवी ब्यूँझून् पलाई आओस् नवीन सिर्जन
नदी र नाला बोकेर हिँड्न चञ्चल जीवन
आऊ हे वर्षा ! कोसेली-पोल्टो बादल फोएर
