एक जुगमा एक दिन एकचोटि आउँछ
उलटपुलट, उथलपुथल, हेरफेर ल्यांउँछ
लाटासुधा बोल्न थाल्छन्, चल्न ओठ दुःखको
सहे भनी सम्झिएका ईख फेर्न उठ्तछन्
गए भनी नदेखिएका फर्कीफर्की आउँछन्
सुते भनी सम्झिएका सुरुसुरु हिंड्छन्
मरे भनी फ्याँकिएका जुरुजुरु हिंड्छन्
खरानी हुन्छ भरभराउँदो, हुरी चल्न थाल्दछ
कायर पनि वीर हुन्छन्, वेग चल्छ जोशको
हाहाकार मच्छ यहाँ पाप खुल्न थाल्दछ
एक जुगमा एक दिन एकचोटि आउँछ !
नेपाली लेखहरु - पृष्ठ ९४
विधाहरू
यति सम्म प्रीति गरी गरी न यता भयें न उता भयें,
नत मन् लियें नत दीदियें न यता भयें न उता भयें ।
नत होस् वासकि राखियो नत फूलको रस चाखियो,
नत याद भो नत स्वाद भो, न यता भयें न उता भयें ।
बिनु औसरै सित भेट्नू तरबार लीकन रेट्नू,
नत छिन्दिनू, नत नछिन्दिनू, न यता भयें न उता भयें ।
नत साथ बस्न सँगी भयें नत दुस्मनै सरि भै गएँ
न पुरानियाँ नत मो नयाँ न यता भयें न उता भयें ।
खरको छानो मागेको हूँ, किन बासै भुट्छौ हजुर ?
भाले मयुर मागेसरि किन् लास्टै कुट्छौ हजुर ??
बर्तमान सँग बिरक्तिएर आकाश निल्न मुख आ गर्या हो नि !,
पब्लिक ट्वायलेट मा सरि किन लास्टै मुत्छौ हजुर ??
दश नङ्ग्रा खियाएको ज्याला मात्र मागेको हो,
छुट्टै प्रदेश मागेसरि किन लास्टै चुट्छौ हजुर ??
देश लुटी थन्क्याएका ति गुप्त धुकुटी पो लुट्ने हो नि,
मै जाबो भिखारी को घर किन लास्टै लुट्छौ हजुर ??
मेरै दुःध चोरि खाई ढाडे भई हिड..सहे, माने,
तर गनउने वायुबम भै मेरै नाक छेउ किन लास्टै फुट्छौ हजुर ??
मोहनी रस पिलाउँथ्यो, खै कस्तो मात थ्यो !
आफैमा आस दिलाउँथ्यो, खै कस्तो रात थ्यो !!
भन्ज्यांग अनि जंघार काटीन्थे मुटु साटीन्थे !
लजाई बास मिलाउँथ्यो, खै कस्तो जात थ्यो !!
बतासिन्थे रहर पवन संगै मायालु मनै बाटीन्थे !
मायालु लास हिलाउँथ्यो, खै कस्तो घात थ्यो !!
ओइलिन्थे लहर बन्थे समाधि किन तनै पाटीन्थे !
नसालु खास खिलाउँथ्यो, खै कस्तो बात थ्यो !!
झस्किन्थे प्रहर चल्थे सपना जीवन किन ढाँटीन्थे !
इर्ष्यालु दास चिलाउँथ्यो, खै कस्तो हात थ्यो !!
यो देशको मुहार, फेर्नु पर्छ भन्दै हिड्थ्यो
जाई लाग्नेको गर्धन, सेर्नु पर्छ भन्दै हिड्थ्यो
चारै तिर छरीएका, बिचार अनि चाहनालाई
एकताको डोरीले, बेर्नु पर्छ भन्दै हिड्थ्यो
रात दिन समान, थियो सधै उसका लागि
लाग अघि सबैलाई, खेर्नु पर्छ भन्दै हिड्थ्यो
गर्थ्र्यो चिन्ता पराईले, देश लुछि खा'को देख्दा
जाउ नेपालि सिमाना, घेर्नु पर्छ भन्दै हिड्थ्यो
आज देश टुक्रिएर, छरपस्ट भै सक्दानि
आएन खै नयाँ नेपाल, हेर्नु पर्छ भन्दै हिड्थ्यो
तीम्रो मन्द मुस्कानको भाउ कती धेरै ।
जता ततै चर्चा चल्ने ठाउँ कती धेरै ।।
स्वर्गकी परी हौ कि रुपवती अप्शरा ।
तीम्रै मात्र पछी लाग्ने गाउ कती धेरै ।।
लजाएर ओठ टोक्दा बेहोशी नै बन्ने ।
तीमी सङ्गै जोडीएको नाउ कती धेरै ।।
शराबी त्यो नयन मा सबै झुमीएर ।
कल्पना मै हराउने दाउ कती धेरै ।।
एकैबोली बोलेथ्यौ मोहिनी त्यो बोलिले।
घायल पार्दा मुटुमा घाऊ कती धेरै ।।
रात भरी तिमी
मेरो सपनीमा
आइनै रह्यौ ।
म सित प्रीत
लाई नै रह्यौ ।
हामीले हाम्रो मायाका
तिता मिठा कुराहरु
साटी नै रह्यौ !
हामी अंगालोमा
बाँधिएका थियौ ।
यो स्वार्थी
दुनियाँ देखि पर
क्षितिजमा हराई
रहेका थियौ !
अनायासै जब खुले
यी नयन मेरा
म त मेरै ओछ्यानमा
मैले ओढ्ने सिरकमा
पो गुटमुटिएको रहेछु !
उफ्फ़
क्या खल्लो
भो बिपनामा ?
पानीको छलबलमा
छरिइरहेको घामझैँ
हरियोमाथि फुलहरु तार्किएझैं खेलिरहेका थिए हावामा ।
तिनीहरुको चञ्चल छाया
मृत्युको कालो हाँसोजस्तो थियो—
त्यो दृश्य नै यही भन्दथ्यो ।
दुई दिनपछि
घाममा हाँसिरहेका ती फूलहरु
छायामा निदाउरिँदै सुक्दै गए ।
जब कल्पनाको सुनौलो संसार
जूनकीरीसरि अँध्यारोमा
पिलपिलिँदै हराउँदै जान्छ
अनि मृत्यु देखिन्छ— यही देखें ।
मोतीराम भट्टले १९४८ सालमा भानुभक्त आचार्यलाई आदिकवि लेखे, तर उनले लेखेको त्यो 'आदिकवि' चलेन । १९९७ सालमा जुद्धशमशेर राणाले 'भानुभक्तलाई आदिकवि भने पनि हुन्छ' भन्ने हुकुम दिएपछि मात्र तमामको जीव्रोमा भानुभक्त आदिकवि हुन थाले । अनि सूर्ययविक्रम ज्ञवालीले भानुभक्तबारे मोतीराम भट्टले पूरा गर्न नसकेका प्रायः धेरै काम गरे । साथै बाबुराम आचार्यले पनि भानुभक्तबारे लेखे । अनि भानुभक्तको व्यक्तित्वको परिमार्जन गर्ने काममा ब्रह्ममशमशेर, बालकृष्ण सम, शम्भुप्रसाद ढुङ्ग्याल, विष्णुमायादेवी, धरणीधर कोइराला, पारसमणि प्रधान, भाइचन्द्र प्रधान, हृदयचन्द्रसिंह प्रधान, इन्द्रबहादुर राई, नरनाथ आचार्य, मुक्तिनाथ आचार्य, व्रतराज आचार्य, गिरिराज आचार्य, नारायणदत्त शास्त्री, बालचन्द्र शर्मा, श्रीभद्र शर्मा, जुननाथ शर्मा, सुमन ढकाल, चन्द्रेश्वर दुवेआदि लागे । उनीहरूले भानुभक्त आचार्यका गाथामा सिङ्गासिङ्गै किताब लेखे । भवानी घिमिरेले पनि उनका बारे बृहत् विशेषाङ्क निकाले । यादव खरेलले पनि भानुभक्तको जीवनीमा आधारित कथानक चलचित्र बनाए । म्युजिक नेपालले रामायणका सातकाण्डकै गीतिसीडी प्रकाशमा ल्यायो । जगदीशशमशेर राणाजस्ता नेपाली साहित्यका महारथीहरू पनि भानुभक्तको सम्पूर्ण कीर्ति फैलाउन मन, वचन र कर्मले समर्पित भए । त्यसपछि भानुभक्त झनै चहकिलो रूपमा प्रस्तुत भए ।
मोतीराम भट्टले भानुभक्त आचार्यको जन्म १८६९ साल लेखे । अनि त्यसलाई सुधारेर भानुभक्तकी नातिनी विष्णुमायादेवीले १८७१ साल असार २९ गते भानुभक्त जन्मेको प्रमाण पेस गरिन् । त्यसैगरी नरनाथ आचार्यले पनि भानुभक्तको जन्मकुण्डलीसहित त्यही दफामा आफ्नो बुढी औठा थिचे । बालकृष्ण समले पनि भानुभक्तकी पत्नीको नाउँ रेवती भएको ठहर गरे । साथै भानुभक्तबारे अनुसन्धानको लर्को अझै तानिँदै छ ।
सति श्रापले शिर गिरेको नहोस मेरो देश ।।
शहीदका रगतले पिरेको नहोस मेरो देश ।।
सहिष्णुता माथि धावा बोल्न लगाएर ।
एउटै आँगन मन चिरेको नहोस मेरो देश ।।
करोढौँको आष त्यो ब्यर्थै खेरनजाओस ।
शोषकहरुकै दिन फिरेको नहोस मेरो देश ।।
नहाँसून यूगले हेरी हाम्रो बेहाल यि ।
असफलको छाप भिरेको नहोस मेरो देश ।।
